مفاهیم برنامهریزی تولید
مفاهیم برنامهریزی تولید
در فرایند تولید و صنعت به مرور زمان ، با گسترش فعالیت و تقاضا چالش‌هایی به وجود آمد که مدیران صنایع و شرکت‌ها را بر آن داشت که در مقابل این چالشها و مشکلات راه‌حل‌هایی برای حل مسائل در نظر بگیرند. مشکلاتی مثل نوسانات بازار ، کیفیت مواد اولیه‌ی بسیار متنوع ، نرخ متفاوت ، ارز و … در مواجهه با این چالشها بود که اهمیت برنامهریزی تولید به عنوان ابزاری در دست مدیران برای مقابله با انواع چالشها در قالب استراتژی و تصمیم‌گیری وارد عمل شد.
این ابزار در دست مدیران باعث شد که با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های مخصوص به مقابله با چالش‌های مختلف بپردازند و در نتیجه‌ی آن منجر به بهینه‌سازی در مصرف ، منابع ، مواد اولیه و کاهش هدر رفت آن‌ها شد. همچنین باعث مدیریت بهتر زمان و انرژی در فرآیند تولید شد؛ که این موارد همگی تضمین کیفیت تولیدات و محصولات هر مجموعه خواهند بود. تأثیرگذاری برنامهریزی تولید در روند کاری مدیران آنقدر عمیق بود که امروزه روش‌های مختلفی از برنامهریزی تولید به وجود آمده و استفاده می‌شود؛ گویی که روند مهم از یک پروسه‌ی تولید است. در ادامه‌ی مقاله به بررسی بیشتر در رابطه با مفاهیم برنامهریزی تولید می‌پردازیم.
تعریف برنامه ریزی تولید
برنامهریزی تولید فرآیندی برای مدیران و مهندسان است که برای بهینه‌سازی تولید کالا یا خدمات انجام می‌شود. برنامهریزی تولید از مهم‌ترین ارکان اصلی یک مجموعه است که تأثیر مستقیم و قابل توجهی بر کیفیت روند تولید دارد. از طرفی هم یک سیستم مدیریت موجودی به صورت دیجیتال است ( MRP ) که با فرآیندی سریع و کاملا دقیق به شما از مقادیر و محصولات در بازه‌ی زمانی لازم نیازهای مجموعه را اعلام می‌کند.
امکاناتی نظیر
- بررسی موجودی
- الزامات تولید
- منابع مخصوص
- هماهنگی ماشین‌آلات
- راه‌حل‌های برنامهریزی
- شناخت و بررسی چالشها
هدف از استفاده‌ی برنامهریزی تولید
هدف اصلی در استفاده از برنامهریزی تولید تضمین کیفیت تولید و پروسه‌ی آن، همچنین کاهش هزینه‌های جانبی، افزایش بهره‌وری مفید است.
اصطلاحات برنامهریزی تولید
طبعا در هر مجموعه از صنعت، ارگان،شرکت و… برای بیان نیازهای خود و ارزیابی‌های لازمه اصطلاحاتی مخصوص به خود را دارد ؛ چند مورد از اصطلاحات در برنامهریزی تولید :
- افق برنامه ریزی
- مجموعه دوره‌هایی برای تشکیل یک برنامه جامع و کامل
- بازه برنامهریزی
- حداقل بازه‌ی زمانی برنامهریزی
- زمان تکت
- مقدار دقیق زمان برای تولید هر محصول
- زمان اکار ( Downtime )
- بازه‌ی زمانی که برخلاف برنامه‌ریزی‌های انجام شده تولید متوقف می‌شود
- زمان تعویض
- زمانی برای جابه‌جایی مواد اولیه ، عوض کردن شیف و نیرو و ماشین‌آلات
- نرخ سفارشات به موقع
- همه‌ی سفارش محصولاتی که به موقع انجام شده
- نرخ مردودی
- مقدار محصولات و قطعاتی که تولید شده‌اند اما دچار خرابی هستند
- نرخ تولید
- مقدار محصولاتی که در یک بازه‌ی زمانی معلوم تولید شده‌اند
- شاخص اثربخشی کلی تجهیزات ( Overall equipment effectiveness )
- بررسی کاملا دقیق از کلیه محصولات ، ماشین‌آلات و پروسه‌ی تولید و فرآیند
مزایا ،اهمیت و ضرورت برنامهریزی تولید
برنامهریزی تولید از آنجا که یک فرآیند بسیار مهم و اساسی در یک مجموعه است با داشتن ویژگی‌های بسیار مهم در فرایند تولید ، بهبود کیفیت تولید ، بهره‌وری مفید در نیرو و تولید ، کاهش قابل ملاحظه‌ای در هزینه‌های یک مجموعه و جلوگیری از هدر رفت زمان و نیرو و انرژی در نهایت باعث بالا بردن رضایت مشتری و خدمات خواهد شد و باعث داشتن یک مجموعه‌ی حرفه‌ای و موفق خواهد شد.
مواردی از این مزایا را به اختصار توضیح خواهیم داد
- افزایش بهره‌وری مفید در تولید
بهبود راندمان تولید از جمله مزایای استفاده از نرم‌افزار (MRP) در پروسه‌ی تولید است. در برنامهریزی تولید داده‌هایی مثل بارنامه‌ها ف داده‌های خام و عمر مفید و مناسب مواد در برنامه ذخیره می‌شود تا با پروسه‌ی هوشمندانه‌ی خود نیازهای دقیق نیروی کار و ارائه راتعیین کند . این از موارد بسیار مهم و کاربردی مخصوصا در محصولات پیچیده است که شامل چندین مجموعه‌ی ساده‌تر و فرعی هستند؛ این پروسه از اشتباه در زمان‌بندی جلوگیری می‌کند.
پس با MRP یا همان برنامهریزی تولید، مدیران نیازهای دقیق مجموعه‌ی خود را شناسایی می‌کنند و شمای کلی به پروسه در دسترسشان قرار خواهد گرفت و این امر باعث کمتر شدن خطا ، روند سریع‌تر و روند تولید و تهیه بالاتر می‌شود که در نهایت بازدهی مجموعه با رضایت بالاتری انجام خواهد شد.
- ارائه‌ی استراتژی‌هایی با زمان مناسب
پیاده‌سازی و اجرای استراتژی‌های مدنظر در زمانی به‌موقع و دقیق برای جلوگیری از هدر رفت زمان و انرژی در پروسه‌ی تولیدات یک مجموعه بسیار ارزشمند است. تولید بیش از حد و داشتن موجودی انبار زیاد یاعث ضرر کرد سرمایه است. در برنامهریزی تولید شما به راحتی می‌توانید از این چالش به بهترین شکل عبور کنید و مشکلات پیرامون آن را حل کنید. برنامه‌ریز تولید به شما تجزیه و تحلیل دقیقی از نوع محصول مورد نیاز همراه با تعداد لازم از آن و تاریخ مشخصی برای آن خواهد داد.
شما با استفاده از این روش در برنامهریزی تولید به طور مداوم می‌توانید بر میزان موجودی‌های خود نظارت داشته باشید و حتی به پیش بینی نیازمندی‌ها بپردازید. در نهایت سرمایه‌ی مجموعه‌ی شما در گردش خواهد بود و مدیریت سرمایه و بهینه‌سازی آن هم انجام خواهد شد؛ از ویژگی‌های مورد توجه نیز می‌توان به کنترل هزینه ، نوسانات قیمت مواد اولیه ، درخواست تولید محصول به صورت ناگهانی و … اشاره کرد.
- کاهش هزینه‌های تأمین و خرید
برنامهریزی تولید می‌تواند باعث کنترل مالی در جهت بهبود آن بشود. با استفاده از شناسایی خودکار در برنامه می‌توان به خرید به‌صرفه‌تر و بهتری هم رسید. در واقع این برنامه با در نظر گرفتن عوامل مختلفی مانند هزینه مواد اولیه ، قطعات ، محصولات ، زمان تحویل و تولید به خودکارسازی کردن فرآیند کمک می‌کند ؛ خبر خوب برای دنبای امروزه که انسان حوصله‌ی زیاد برای جلسات طاقت‌قرسا و زمان‌بر ندارد این است که تیم تدارکات به صورت اتوماتیک انجام خواهد شد و فقط دیگر کافی است شما تمرکز اصلی خود را بر استراتژی‌های لازم در مجموعه بکنید.
همچنین مدیران مجموعه می‌توانند با استفاده از برنامهریزی تولید اطمینان از کیفیت متریال و زمان‌بندی را مورد بررسی قرار دهند که این امر منجر به داشتن تأمین کننده‌ای ثابت با همکاری درازمدت را برای شما به ارمغان آورد.
- مدیریت و کنترل موجودی
با برنامهریزی تولید یا MRP مدیران و مهندسان می‌توانند به صورت دقیق بر موجودی انبار و تولید نظارت داشته باشند . این برنامه به صورت اتوماتیک می‌تواند به خوبی محصولات موجود را بررسی کند و اطلاعات دقیقی در اختیار قرار دهد و با مطابقت دادن مواد اولیه و سفارش‌ها پروسه‌ی سفارش جدید را شروع می‌کند. در انتها با بررسی آمار دقیق از رسیدها و فاکتورها و چارت زمانی به مدیریت و کنترل در موجودی مجموعه می‌پردازد.
مشکلات و معایب برنامهریزی تولید
طبعا در هر استراتژی یکسری مشکلات وجود خواهند داشت که دقت به این موارد در بهبود و جلوگیری از تکثیر ان در مجموعه تأثیر به‌سزایی خواهد داشت .
- نرم‌افزارهای مختلفی برای برنامهریزی تولید وجود دارد که انتخاب هر کدام طبیعتا با قابلیت‌هایی همراه خواهد بود، نحوه‌ی انتخاب نرم‌افزار مناسب و رویکرد اصولی هم جهت با مجموعه‌تان نیاز به بررسی و مشاوره خواهد داشت . از جمله نرم‌افزارهای برنامهریزی تولید می‌توان به ” داینامیکس 365 – Katana – JobBOSS – Fishbowl – Infor VISUAL – Odoo – Prodsmart – Brahmin solutions – SAP MRP- IFS MRP – Microsoft Dynamics GP MRP ” و…
- پیش بینی های غلط از روند و شرایط بازار که می‌تواند باعث ضررهایی در پروسه‌ی تولید مجموعه شود
- در نظر نگرفتن ظرفیت نیروی انسانی و ماشین‌آلات که منجر به خرابی در سیستم و از دست رفتن یک دوره از خط تولید شود.
- عدم انعطاف در ارتباط با نیروی انسانی چرا که هرچقدر هم همه چیز طبق برنامه و با ماشین‌آلات جلو بره در نهایتا یک نیروی انسانی ناظر می‌تواند باعث جلوگیری از خطا و مشکل شود و به توان مناسب و مفید حداکثری در خط تولید شود.
راهنمای کلی برای برنامهریزی تولید
بعد از توضیحات پیرامون برنامهریزی تولید ، می‌توانیم به صورت کلی فرآیند برنامهریزی را برای آموزش بهتر در چند قدم بررسی کنیم :
- آشنایی با روند تولید و محصولات
شناحت کامل محصولات ، تجهیزات ، ماشین‌آلات ، ارتباطات در هر مرحله از پروسه‌ی تولید و تهیه در برنامهریزی تولید بسیار اهمیت دارد.
شما می‌توانید با گذراندن دوره‌های آموزشی یا کارآموزی از نزدیک یک نگرش کلی از مواد اولیه ، ترکیبات و پروسه‌ی ساخت و تولید به دست بیاورید.
- تجزیه و تحلیل روند تولید
بعد از به دست آوردن اطلاعات از پروسه نیاز به تجزیه و بررسی مواد اولیه ،کیفیت ، نیروی انسانی در روند برنامهریزی تولید نیاز است.
- شناخت نرم‌افزارها
نرم‌افزارهایی متنوع و مختلفی در زمینه‌ی برنامهریزی تولید وجود دارند که در بخش مشکلات برنامهریزی تولید از آن‌ها نام برده شد . با استفاده از این نرم‌افزارهای مدیریتی و مهندی بهره‌وری مجموعه‌ی شما بسیار بالا خواهد رفت.
- بررسی داده‌ها و آمار
مدیران و مهندسان یک مجموعه با استفاده از تحلیل داده‌ها و بررسی آماری با کمک نرم‌افزارهای مربوطه به خوبی باعث افزایش کارایی مجموعه خواهند شد.
- پیش بینی نیازمندی‌ها
با توجه به کارایی نرم‌افزارها در بررسی تحلیلی و داده‌ها و آمار می‌توان در آینده‌ی پروسه پیش بینی‌های کرد که در نهایت منجر به تصمیم‌گیری‌های درست و هوشمندانه خواهد شد.
- مشخص کردن چارت زمانی در تولید
یکی از فاکتورهای اصلی در برنامهریزی تولید توانایی پیاده کردن یک چارت زمانی دقیق و حساب شده است . مدیران و مهندسان باید با دقتی بسیار بالا براساس داده‌ها و تحلیل ها به پیش بینی‌هایی برسند که در نهایت باعث برنامهریزی منظمی در قالب چارت برای خط تولید مجموعه ارائه شود.
- سنجش پیوسته و مرتب
در پایان هر دوره‌ی تولید ، بررسی پیوسته و منظم براساس معیارهای مدنظر بسیار اهمیت دارد ؛ جرا که شما می‌توانید تمام مراحل و شرایط را زیر آنالیزی کلی قرار دهید و نقاط قوت و ضعف در هر مرحله از پروسه‌ی تولید مجموعه را بسنجید. که این مسئله به افزایش کیفیت محصولات و خدمات شما کمک خواهد کرد.
کلام‌آخر
در سراسر مقاله به مفاهیم و موارد مهم از برنامهریزی تولید پرداختیم ، با توجه به اینکه خواندیم احساس نیاز به برنامهریزی تولید در موارد مهمی گنجانده می‌شود و در نهایت باعث افزایش کیفیت محصولات ، بهره‌وری بالا، کاهش هزینه‌های مصرفی ، مدیریت زمان و چارت زمانی تولید و ارتقای سطح کیفی خط تولید و حفظ سرمایه خواهد شد .
حال می‌دانیم که چرا سیر تاریخی در صنعت دنیا به مرور احساس نیاز به مقوله‌ی برنامهریزی تولید را حس کرد و برای استفاده از کارایی و نتیجه بخشی آن به مدل‌های مختلف به استفاده و تولید پیشرفته تر از استراتژی‌های برنامهریزی تولید و نرم‌افزارهای مربوط به آن پرداخت.
برای مجموعه‌ای با سطح کیفی بالا و کمترین ضررکردهای مالی و سرمایه در بازار رقابتی امروزه استفاده از برنامهریزی تولید بسیار مفید و انتخاب هوشمندانه‌ای خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید