بررسی مقوله‌ی مدیریت ریسک

در جهان امروز با گسترش و پیشرفت در هر مجموعه باید شرایط و تمهیداتی در تظر گرفت که پاسخگو نیازهای اصلی و فرعی باشد . گاهی شرایط و عوامل خارجی مانند رکود اقتصادی ، رقابت‌های بازار ، تنوع تقاضا ، افزایش هزینه و… یا عوامل داخلی مانند استراتژی‌های مجموعه در همه‌ی ابعاد ، پروسه‌ی تولید ، نیروی کار و … با انواع چالش‌ها و مشکلات رو‌به‌رو شوید ، این‌جا اهمیت وجود مقوله‌ی مدیریت ریسک به میان می‌آید ؛ در باب مقوله‌ی مدیریت ریسک می‌توان فرآیند مهمی از یک مجموعه را دید ؛ فرآیندی کلیدی که با شناسایی، بررسی و ارزیابی، کنترل خطرات احتمالی، پیش‌بینی مشکلات ، می‌توان از فرصت‌ها بهره‌برداری کرد و ضررها یا خسارات ممکن را به حداقل رساند. لذا در بررسی مدیریت ریسک نه‌تنها به جلوگیری از زیان ‌و ضررها می‌شود پرداخت ، بلکه می‌توان شرایط و محیطی قابل پیش‌بینی‌تر برای رشد کسب و کار مجموعه به وجود آورد.

مفهوم مدیریت ریسک و هدف آن

مفهوم مدیریت ریسک در انجام کارهایی است که به وسیله‌ی آن هدف‌های یک مجموعه را از آسیب و ضررهای احتمالی حفظ می‌کند . مثلا اگر مسئله‌ای قرار باشد تأثیر سوء بر مجموعه داشته باشد با استفاده از فاکتور مدیریت ریسک می‌توان به راه‌حل‌هایی مناسب به منظور جلوگیری از ضررهای احتمالی و کم کردن خسارات انجامید . برای یک کسب و کار، داشتن استراتژی‌های کارآمد در زمینه مدیریت ریسک تبدیل به فاکتوری حیاتی در مسائل غیرقابل پیش‌بینی آینده شده‌است.

 مجموعه‌ها بدون استفاده از مدیریت ریسک ممکن است در برابر انواع تغییرات احتمالی شکست بخورند یا دچار مشکلاتی جدی و اساسی شوند . پس می‌توان نتیجه گرفت که فهم مدیریت ریسک و در نظر گرفتن آن باعث ثبات در هدف نهایی یک مجموعه می‌شود و این امر به تنهایی یک راه برای جلب سرمایه و اعتماد سرمایه‌گذاران خواهد شد .

ریسک‌های مختلف

در هر کسب‌ و کاری یک سری عوامل تهدید کننده وجود دارد که در نهایت شما را به سمت انجام ریسک‌های مختلفی سوق می‌دهد که برای شناخت و کنترل آن‌ها و پیاده‌سازی مدیریت ریسک بهتر است انواع آن را بررسی کرد :

ریسک‌ در محاسبات : تغییر در بها سود ، بالا و پایین شدن دلار و یورو ، مشکل در قدرت پرداخت ، رقابت‌های بازاری ، بحران اقتصادی .

 ریسک‌ در اقدامات : اقدامات درون مجموعه ، خطای ماشینی و انسانی ، مشکلات فناوری ، پیشرفت تکنولوژی ، تغییر در پروسه‌های تولید .

ریسک در ‌استراتژی : اتخاذ شرایطی دوربرد که بر موقعیت‌های رقابتی حال حاضر یا آینده‌ی نزدیک مجموعه تأثیر بگذارند.

ریسک‌ در اعتبار: اقدام‌ها ، اعمال ، تصمیماتی که می‌تواند ریسک‌هایی داشته باشد و در نهایت باعث ایجاد لطمه در اعتبار شرکت شوند، این اتفاق باعث کاهش مشتریان و در نهایت کاهش درآمد بینجامد.

با بررسی موارد مختلفی از ریسک‌ها به این نتیجه می‌توان رسید که مدیریت ریسک تأثیر زیادی بر رویکرد و پایداری یک کسب و کار خواهد داشت ، بنابراین شناخت دقیق این موارد بسیار مهم است.

ضرورت مدیریت ریسک

در دنیای مدرن حال حاضر که همه چیز سریع تغییر شکل می‌دهد ، تکنولوژی با سرعت بیشتری حرکت می‌کند ، بازار رقابتی بسیار تنگاتنگ شده ، نوسانات بازار و تغییرات ناگهانی اقتصادی در جای جای دنیا اتفاق می‌افتد ، مدیریت ریسک بیشتر از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. فناوری‌های نوین ، تغییرات در قوانین، شرایط بازار ، مسائل دور از ذهن در موج احتمالات و … می‌توانند ریسک‌های جدید و پرخطر را برای کسب و کارها به وجود آورند. مجموعه‌ها باید از ابزارهای به‌روز و فناوری‌های نوین به رویکردها و اقداماتی پیشرفته برای پیش‌بینی و رو‌یایی با این ریسک‌ها استفاده کنند این‌ها از مواردی خواهد بود که مجموعه از رقابت و در نهایت هدف سودآور خود عقب نماند.

مراحل مدیریت ریسک

هر زمان که یک فرآیند با استراتژی‌های مفید برای کسب و کار در میان باشد مدیریت ریسک یک ، مراحلی برای انجام و پیاده‌سازی آن هم وجود خواهد داشت. در متن زیر به چند مورد از مراحل مدیریت ریسک می‌پردازیم :

1. آگاهی از ریسک

در اولین مرحله از مدیریت ریسک به آگاهی از مفهوم باید رسید ، به شناختی از خطرات وجودی . از تجزیه و تحلیل درون مجموعه‌ای باید شروع کرد . به‌عنوان مثال ( تحلیل نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها (SWOT) یکی از روش‌های معمول است.

• سنجش و بررسی ریسک

بعد از آگاهی از ریسک و شناسایی همه‌ی موارد به بررسی و سنجش ریسک‌های موجود با توجه به اولویت‌بندی و احتمالات وقوع پرداخت . این سنجش به مجموعه‌ها کمک می‌کند تا تمرکز خود را روی مهم‌ترین موارد و مسائل بگذارند . ماتریس ریسک ( ابزاری بصری با عنوان << احتمال و شدت یا تاثیر ریسک>> ) ابزاری مفید برای دسته‌بندی ریسک‌ها بر اساس این دو معیار است ( ۱-احتمال وقوع رویداد ریسک ۲- تاثیر بالقوه‌ای که رویداد ریسک بر کسب و کار شما خواهد داشت )

• تقلیل ریسک

بعد از آن‌که ارزیابی و بررسی ها انجام شد باید سعی کنیم تقلیل انجام دهیم ، در این مرحله از استراتژی‌های مختلفی برای مدیریت ریسک استفاده می‌کنیم ، مانند :

• دوری از ریسک: اعمال تغییراتی برای دوری از انواع ضرر و آسیب .
• کم کردن میزان ریسک: اتخاذ تصمیماتی برای کم کردن اتفاقات تأثیرگذار .
• محول کردن ریسک: دادن مسئولیت عواقب ریسک‌ به مجموعه‌های دیگه مثل بیمه یا از طریق اخذ قراردادهایی کاری با دیگر ارگان‌ها.
• قبول ریسک: زمان‌هایی هستند که مدیریت ریسک می‌تواند امری هزینه‌بر ، گزاف ، غیرقابل اجرا ، غیرممکن ، خارج از چارچوب و محدوده قرار بگیرد ، در این مرحله ممکن است صلاح مجموعه در پذیرش آن باشد.

• سنجش مداوم

به عنوان آخرین مرحله از مدیریت ریسک به سنجش مدام و به نوعی بازنگری می‌رسیم ، در استراتژی‌های مدیریت مجموعه باید سنجش و نظارت به طور مداوم داشته باشد و بازنگری‌ها با دقت بالا انجام شود. هر نوع تغییری در محیط خارجی یا داخلی می‌تواند باعث به‌وجود آمدن ریسک‌های تازه شود، لذا این مرحله بسیار مهم و حیاتی است.

ادوات لازم در مدیریت ریسک

در جوامع امروزی با توجه به پیشرفت تکنولوژی و مدرنیته ، همینطور افزایش حجم فعالیت‌های یک مجموعه و بالا رفتن تعداد مجموعه‌ها در هر صنعت نیاز به سرعت در پروسه‌ی تولید طبعا نیازمند روش‌های دقیق‌تر با بازدهی بالاست ؛ حال در نظر داشته باشید که همراه نشدن یک مجموعه به‌خودی خود باعث رکود خواهد شد و این امر با انواع برنامه‌ها و ابزارها بسیار کارآمدتر هم خواهد بود. ابزارهای مختلف برای شناسایی و تحلیل خطرات ، بعضی از این برنامه و ابزارها را با هم بررسی می‌کنیم :

• : SWOT   تحلیل از روش SWOT ، مخفف نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها است.

این تحلیل یک تکنیک برنامه‌ریزی استراتژیک برای مدیران پروژه که به آنالیز نقاط قوت و ضعف پروژه‌های خود ، نقاطی که نیاز به پیشرفت دارند ، درک بهتر نقاطی که باید روی آن متمرکز شوند ، تحلیل و بررسی فرصت‌ها و تهدیدهایی که ممکن است در آینده با آنها مواجه شوند ، میزان موفقیت یک پروژه را مشخص کنند .

• ماتریس : ماتریس ریسک یا ماتریس ارزیابی ریسک، ابزاری بصری است که با (احتمال و شدت یا تاثیر ریسک) معرفی می‌شود و به شناسایی ریسک‌های بالقوه و تاثیرگذار بر کسب و کار می‌پردازد. ماتریس ریسک دو شاخصه‌ی مهم دارد : ۱) احتمال وقوع رویداد ریسک ۲) تاثیر بالقوه‌ای رویداد ریسک بر کسب و کار. ابزاری برای اولویت‌بندی ریسک‌ها بر اساس احتمال وقوع و تأثیر.
• نرم‌افزارها : نرم‌افزارهای مختلفی با گذشت زمان در زمینه‌های بسیاری تولید شدند مثل نرم‌افزار‌های مدیریت ریسک که به صورت اتوماتیک اطلاعات و داده‌ها را گردآوری می‌کند سپس به تجزیه و تحلیل آن ‌می‌پردازد و نتیجه‌ را در قالب شرح گزارشی از مجموع ریسک‌ها ارائه می‌کند .

مثالی از مجموعه‌هایی موفق در مدیریت ریسک

در بعضی از مجموعه و شرکت‌های بزرگ با استفاده از استراتژی‌های مؤثر ، کارآمد و دقیق مدیریت ریسک از بسیاری یا بعضا تمام بحران‌ها ، خطرات  و ضررکردها جان سالم به در برده‌اند . به عنوان مثال ، شرکت‌های فناوری اغلب از برنامه‌هایی تحت عنوان پشتیبان برای محافظت از داده‌های حیاتی در برابر حملات سایبری و هکرها استفاده می‌کنند . به عنوان مثالی دیگر ، شرکت‌های امور اداری و مالی با اتخاذ سیاست‌های مدون مدیریت سرمایه و بیمه، از انواع ریسک‌های مالی احتمالی برای مجموعه‌شان جلوگیری می‌کنند یا در صورت بروز از پیشروی تأثیرات آن می‌کاهند

مثالی ساده و فرضی، تصور کنید یک کنفرانس در حال بررگزاری است ، برای تزئینات آن سالن از گل‌آرایی نیز استفاده می‌شود ، حال شما به جای دادن طرح گل‌هایی خاص که دستیابی به تعداد و شمایل لازم آن سخت است انتخاب کنید بهتر است ؟ یا انتخاب جایگزینی که دستیابی به ان راحت‌تر است ؟ مدیریت ریسک در مقیاسی ساده و کوچک .

کلام پایانی

در این مقاله به بررسی‌های مختلفی از مقوله‌ی مدیریت ریسک پرداختیم ، نتیجه گرفتیم که مدیریت ریسک در کسب و کارها یک چقدر ضرورت دارد ؛ با دانستن اینکه برای یک مجموعه‌ی موفق داشتن استراتژی‌های مؤثر، به جای واکنش به بحران‌ها بسیار بهتر است ؛ اساسا مدیریت ریسک می‌تواند فرق بین شکست یا موفقیت در مجموعه یا شرکت باشد ، پیشگیرانه عمل می‌کند و از فرصت‌های به وجود آمده به صورت حداکثری بهره می‌برد .

 با استفاده از فاکتورهای گفته شده در بخش مراحل مدیریت ریسک می‌توان به خوبی این استراتژی را پیاده‌سازی و اجرا کنید و با ابزارها و برنامه‌های به‌روز دنیا در جهان تکنولوژی ، نوسانات بازار ، تغییرات ناگهانی اقتصادی و همه‌ی عوامل تأثیگذار داخلی و خارجی در یک کسب و کار در نهایت به پیش‌بینی آینده و بررسی بهتر احتمالات بپردازید. در انتها با دانستن میزان اهمیت مدیریت ریسک با مثال‌های واقعی ، موفقیت در این مقوله به بهبود پایداری و رشد دراز مدت کسب و کار در مجموعه‌تان منجر خواهد شد.